Stanisław Lem
urodził się 12 lub 13 września 1921 we Lwowie (dzisiaj Ukraina), w rodzinie zamożnego lekarza laryngologa. Choć miał rodziców z korzeniami żydowskimi, twierdził w późniejszych latach, że był wychowany jako katolik, a ze względów moralnych deklarował, że jest ateistą; choć określał się również, że jest agnostykiem. W 1932 roku rozpoczął naukę w II Państwowym Gimnazjum im. Karola Szajnochy we Lwowie. Wyniki badań nad inteligencją uczniów przeprowadzone przez ówczesne władze oświatowe wykazały, że był najinteligentniejszym dzieckiem w południowej Polsce. Na początku lata 1939 zdał maturę. Po wybuchu II wojny światowej rozpoczął w 1940 studia medyczne na Wydziale Medycznym Uniwersytetu Lwowskiego, wydzielonym następnie w samodzielny Lwowski Instytut Medyczny. Wcześniej próbował dostać się na Politechnikę Lwowską, jednak mimo zdanego egzaminu nie został przyjęty na wymarzone studia ze względu na niewłaściwe w ustroju sowieckim pochodzenie społeczne. Wykorzystując znajomości ojca wstąpił zatem na medycynę, by uniknąć poboru do Armii Czerwonej.
Studiował do 1941 roku, kiedy to inwazja Niemiec na Związek Radziecki i niemiecka okupacja doprowadziła do zamknięcia lwowskich uczelni. Po zajęciu Lwowa przez wojska niemieckie pracował jako pomocnik mechanika i spawacz w garażach niemieckiej firmy Rohstofferfassung, która zajmowała się odzyskiwaniem surowców. Pomimo żydowskiego pochodzenia, wykorzystując fałszywe dokumenty jego rodzina uniknęła osadzenia w getcie. W 1944 roku po ponownym wkroczeniu armii radzieckiej kontynuował studia medyczne. W lipcu 1945 w ramach akcji repatriacyjnej wraz z całą rodziną wyjechał do Krakowa. Zadebiutował nowelą „Człowiek z Marsa”, drukowaną w odcinkach w „Nowym Świecie Przygód”. Podjął też przerwane studia medyczne na Uniwersytecie Jagiellońskim i rozpoczął trzeci rok nauki. By uniknąć służby wojskowej zdecydował się nie składać końcowych egzaminów i dlatego nie otrzymał dyplomu ukończenia studiów.
Jako autor fantastyki zadebiutował opublikowanymi w „Tygodniku Powszechnym” opowiadaniami „Obcy”, „Ogród ciemności” i „Dzieje jednego odkrycia”. Na łamach „Tygodnika Powszechnego” w latach 1946–1948 Lem publikował również wiersze. W 1948 roku zaczął pisać swoją pierwszą powieść pt. „Szpital Przemienienia”. Akcja powieści rozgrywa się w sanatorium dla psychicznie chorych likwidowanym przez Niemców w 1940 roku. Powieść nie doczekała się publikacji w niezmienionej formie aż do 1975 roku. Podczas pobytu w Zakopanem latem 1950 roku Stanisław Lem spotkał przypadkiem ówczesnego prezesa „Czytelnika” – Jerzego Pańskiego, z którym dyskutował o braku polskiej literatury fantastycznej. Za jego namową napisał w krótkim czasie powieść „Astronauci”, która została wydana również bardzo szybko w 1951 roku. Ta fantastyczna opowieść o losie wyprawy na Wenus okazała się bestsellerem, wielokrotnie dodrukowywanym. Po jej wydaniu pisarz został przyjęty do Związku Literatów Polskich.
W lutym 1954 roku ożenił się z Barbarą Leśniak, lekarzem radiologiem; w tym samym roku umarł również jego ojciec. Lem opublikował tom „Sezam i inne opowiadania”, gdzie pojawiły się, oprócz kilku mniej popularnych opowiadań, pierwsze utwory związane z cyklem „Dzienniki gwiazdowe”. W 1955 roku został wydany „Obłok Magellana” – utopijna powieść o wyprawie do najbliższego Ziemi układu gwiazd Alfa Centauri.
W 1957 roku ukazała się pierwsza w polskim piśmiennictwie popularna monografia poświęcona cybernetyce – „Dialogi”. W formie wyrosłej z tradycji dialogów Platońskich Lem dokonuje w niej m.in. krytycznej analizy mechanizmów społecznych w centralnie sterowanym systemie polityczno-ekonomicznym. Również w 1957 roku ukazały się trzy nowe podróże kosmicznego wędrowcy Ijona Tichego w zbiorze groteskowo-satyrycznych opowiastek filozoficznych zatytułowanym „Dzienniki gwiazdowe”. Następne wydania zbioru z kolejnymi opowiadaniami (ale już bez utworu „Podróż dwudziesta szósta i ostatnia”) były opublikowane w latach 1961 (jako „Księga robotów”), 1966, 1971, 1982 oraz 1994, uzupełniane dodatkowo cyklem „Ze wspomnień Ijona Tichego” przedstawiającym sylwetki różnorakich szalonych naukowców w opowiadaniach pisanych w większości w tonacji poważnej, mieszczących się w konwencji dziewiętnastowiecznej opowieści o „cudownym wynalazku”. W 1959 roku Lem powrócił do tematyki dalekich wypraw kosmicznych w powieści „Eden”. Charakterystyczny dla jego twórczości motyw kontaktu z obcą cywilizacją następuje w wyniku wypadku pojazdu kosmicznego spowodowanego błędem nawigacyjnym i przymusowym lądowaniem na obcej planecie, w sposób dalece odbiegający od tradycyjnego schematu fantastyki naukowej. Powieść ta wyznacza początek dojrzałej twórczości fantastycznonaukowej pisarza i stała się pierwszym utworem zaliczanym do kanonu powieści science-fiction. Także w 1959 roku ukazało się dzieło „Śledztwo”, sugerujące tytułem powieść kryminalną i w punkcie wyjścia przypominające klasyczny romans detektywistyczny. Dalsza akcja rozbudowywana wokół makabrycznych zniknięć zwłok z kostnic okazuje się w istocie oryginalną zagadką typu fantastycznonaukowego, osnutą wokół problemów wynikających z istnienia mechanizmu przypadkowości, który wpisany jest w konstrukcję świata. Rok 1959 był również debiutem pilota Pirxa w zbiorze opowiadań „Inwazja z Aldebarana”.
W 1961 roku ukazały się dwa sztandarowe dzieła fantastycznonaukowe Lema: „Solaris” i „Powrót z gwiazd” oraz groteskowa powieść „Pamiętnik znaleziony w wannie”. W 1964 roku miały premiery trzy dzieła, które ugruntowały sławę pisarską Lema. Były to: powieść „Niezwyciężony”, zbiór groteskowo-baśniowych opowiadań ze świata robotów wzorowanych na bajkach ludowych pt. „Bajki robotów” oraz zbiór esejów filozoficzno-futurologicznych „Summa technologiae”. W 1965 roku ukazała się „Cyberiada”– dzieło uważane przez samego Lema za swoje szczytowe osiągnięcie, a rok później opublikowano książkę autobiograficzną – „Wysoki Zamek”, opisującą spędzone we Lwowie dzieciństwo i młodość w formie pamiętnikarskiego zwierzenia.
W 1968 roku urodził się jedyny syn pisarza, Tomasz. W tym roku ukazały się zebrane po raz pierwszy w jednym tomie „Opowieści o pilocie Pirxie” wraz z premierowym opowiadaniem „Rozprawa”. W 1968 roku Lem opublikował również powieść „Głos Pana”, dzieło w formie wspomnień fikcyjnego naukowca, uczestniczącego w projekcie badawczym mającym na celu rozszyfrowanie odkrytego przypadkowo przekazu z kosmosu. Dwa lata później otrzymał nagrodę Ministra Spraw Zagranicznych za popularyzację polskiej kultury za granicą, w 1972 roku został członkiem Komisji Polskiej Akademii Nauk „Polska 2000”. Rok później przyznana mu została nagroda literacka Ministra Kultury i Sztuki oraz otrzymał honorowe członkostwo Science Fiction Writers of America. Po tym, gdy stał się liderem światowej literatury fantastycznonaukowej zajął się rozważaniami ściśle filozoficznymi i eseistyką naukową („Filozofia przypadku”, „Fantastyka i futurologia”). Poszukiwał też nowej formy literackiej, która pozwoliłaby połączyć poważny wykład naukowy i filozoficzny z fantastyczną teorią ; efektem tych poszukiwań było wydanie w 1971 roku zbioru „Doskonała próżnia”, zaś w 1973 tomu „Wielkość urojona”. Problematyka losowego rozkładu zdarzeń i roli przypadku w opisywaniu natury świata znalazła się w opublikowanej w 1976 roku powieści „Katar”. W 1981 roku otrzymał doktorat honoris causa Politechniki Wrocławskiej, a rok później wyjechał na roczne stypendium do Wissenschaftskolleg w Berlinie Zachodnim. Napisał także powieść „Wizja lokalna”, którą wydano w 1982 roku. Razem z rodziną opuścił Polskę i spędził 5 lat w Wiedniu, gdzie nawiązał współpracę z paryską „Kulturą”. Tu zamieszczał artykuły publicystyczne pod pseudonimem „P. Znawca”. W 1987 roku ukazała się ostatnia napisana przez Lema powieść pt. „Fiasko” (utwór poświęcony problematyce pionierskiego lotu do innej gwiazdy oraz próby kontaktu z pozaziemską cywilizacją). Również w 1987 roku ukazało się polskie wydanie książki krytyka i historyka literatury Stanisława Beresia pt. „Rozmowy ze Stanisławem Lemem”, w wersji okrojonej przez cenzurę.
Po powrocie do kraju z Wiednia Lem zadeklarował zaprzestanie pisania beletrystyki – od tego czasu zajmował się głównie publicystyką (pisaniem felietonów oraz prognoz futurologicznych), a także uprawiał krytykę literacką i komentował współczesne wydarzenia społeczno-polityczne.
Zmarł 27 marca 2006 w szpitalu klinicznym Collegium Medicum UJ w Krakowie.
Stanisław Lem został odznaczony w 1996 roku najwyższym polskim odznaczeniem państwowym Orderem Orła Białego. Jego nazwiskiem nazwano planetoidę oraz pierwszego polskiego satelitę naukowego. Książki Lema przetłumaczono na ponad 40 języków i wydano w łącznym nakładzie 30 milionów egzemplarzy.
źródło: https://pl.wikipedia.org/wiki/Stanisław_Lem